Khartoum – Ku dhawaad laba toddobaad ka hor wakhtiga imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiga sare ee Sudan oo ah midka u gudbiya jaamacadaha, ayaa ciidamada Taageerada Degdegga ah (RSF) go’aansadeen inay ka hor istaagaan ardayda ku sugan goobaha ay maamulaan, gaar ahaan kuwa ku sugan gobolka Darfur, inay tagaan xarumaha imtixaanka ee ku yaalla magaalooyinka nabdoon.
Dhinaca kale, guddiga macallimiinta ayaa ku baaqay in la sameeyo xabbad-joojin iyo marinno ammaan ah oo kumeelgaar ah inta lagu guda jiro muddada imtixaanka, taas oo ay dadka odorasa arrimaha Sudan u arkeen “siyaasadaysi” waxbarashada iyo isticmaalkeeda sidii warqad gorgortan ku jirta oo la adeegsado colaadda.
Laba toddobaad ka hor bilowgii dagaalka Sudan bartamihii Abriil 2023, in ka badan 570,000 oo arday ayaa isu diyaarinayey inay galaan imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiga sare. Waxaa ay ku sugnaayeen fursad in ka badan 19 bilood ilaa ay wasaaradda waxbarashadu u qabatay 28-ka Diseembar 2024 inay noqoto maalinta bilowga imtixaanka.
Sidoo kale, ardayda fasalka 2024 waxay imtixaanka gelayaan Maarso 2025, iyaga oo la gelaya kuwa aan ku guuleysan karin inay galaan imtixaanka la qorsheeyey 13 maalmood gudahood, waxaana lagu qaban doonaa xarumo gudaha dalka ah iyo kuwo dibadda ku yaalla.
Wasiirka Waxbarashada ee xilka haya, Axmed Khaliifa, ayaa sheegay in diyaargarowga lagu dhammeeyey sidii loo qaban lahaa imtixaanka shahaadiga ah ee dugsiga sare ee Sudan, iyadoo lagu qaban doono boqollaal xarumood oo ku yaalla gobollada nabdoon iyo 46 xarumood oo ku yaalla 15 waddan oo ay ku jiraan qaxooti Sudan ah. Waxa uu sheegay in boqolkiiba 75.5 ardayda isdiiwaangeliyey ay diyaar u yihiin inay galaan imtixaanka marka loo eego kuwii isdiiwaangeliyey ka hor bilowgii dagaalka.
Khaliifa ayaa sidoo kale sheegay in la sameeyey diyaargarow ballaaran si ardayda ku nool gobollada ay dagaalladu saameeyeen loo siiyo fursad ay imtixaanka ku galaan, isagoo sheegay in haddii qaar ka mid ah ardaydaasi aysan awoodin inay galaan imtixaanka hadda la qabanayo, ay helayaan fursad kale bisha Maarso ee soo socota.
Dowladda Sudan waxay horey ugu dhawaaqday in xarumaha imtixaanka ee gobollada Darfur oo ay maamulaan ciidamada Taageerada Degdegga ah lagu qaban doono 6 xarumood oo ku yaalla xeryaha qaxootiga Sudan ee ku sugan Chad, iyadoo sidoo kale loo wareejinayo gobollada kale sida Wabiga Niilka, Waqooyiga, Kassala, Qadarif, Galbeedka iyo Waqooyiga Kordofaan. Dowladda ayaa ballanqaadday inay siiso ardayda hoy iyo cunto inta lagu jiro muddada 12-ka maalmood ee uu socdo imtixaanka.
In ka badan 715,000 oo Sudanese ah ayaa u qaxay Chad tan iyo bilowgii colaadda, iyadoo horeyba Chad ay u martigelinaysay ku dhawaad 400,000 oo qaxooti ah tan iyo markii dagaallada gobolka Darfur ay bilaabmeen 2003.
Ku xigeenka madaxa golaha madaxda Sudan, Malik Agar, ayaa Sabtidii sheegay in dowladda Chad ay diidday in 13,000 oo arday iyo ardayad ku sugan dhulkeeda ay galaan imtixaanka shahaadiga ah ee Sudan. Waxa uu ka xumaaday tallaabadaasi, isagoo ku tilmaamay inay qayb ka tahay dagaal ay Chad kula jirto Sudan.
Dhanka kale, ciidamada Taageerada Degdegga ah ayaa ku dhawaaqay in ay diidanyihiin in imtixaanka shahaadiga ah ee Sudan lagu qabto dhamaadka bisha Diseembar, iyagoo ku tilmaamay in lagu qabanayo kaliya gobollo gaar ah oo aan ku dhammaan gobollada dalka oo dhan, taas oo ay sheegeen inay muujinayso siyaasad loo adeegsanayo in la kala qaybiyo Sudan.
Waxay bayaanka ku sheegeen, “Waxaan ardayda iyo waalidiintooda ugu bishaaraynaynaa inaan qaadnay tallaabooyin iyo qorshayaal xaqiijinaya xuquuqdooda si ay ugu laabtaan goobaha waxbarashada oo ay u galaan imtixaanka dib loo dhigay si ay u helaan caddaalad iyo dheelitirnaan la mid ah dhiggooda.”
Sidoo kale, ururka qareennada Darfur ayaa ku baaqay in ciidamada Taageerada Degdegga ah ay u oggolaadaan ardayda inay u safraan goobaha loo qorsheeyey ee ay ku qabanayaan imtixaanka, halka ay sidoo kale ka codsadeen ciidanka dowladda inaan lagu beegsan ardayda marka ay ka baxayaan deegannadooda ama dib ugu laabanayaan.
