Liibiya waxay noqotay meel ay ku badan tahay tacaddiga iyo dhibaataynta lagu hayo muhaajiriinta Soomaaliyeed iyo kuwa kale ee ka yimid Afrika. Soomaalida oo ah dad doonaya inay ka gudbaan Liibiya si ay nolol wanaagsan uga helaan Yurub, ayaa wajahaya tacaddiyo xanuun badan, oo ay ka mid yihiin dil, kufsi, addoonsi, iyo madax-furasho dhaqaale.
Xaqiiqooyinka Tacaddiyada Carabta Liibiyaanka ah:
1. Dilka iyo Jidh-dilka:
Dad badan oo Soomaali ah ayaa lagu laayay xerooyinka muhaajiriinta ku sugan Liibiya. Ciidamada iyo maleeshiyaadka maxalliga ah ayaa si bareer ah u dilay dad aan waxba galabsan.
Kuwa kale waxaa lagu ciqaabaa qaab arxan darro ah, iyadoo loogu hanjabayo inay bixiyaan lacago madax-furasho ah.
2. Kufsiga iyo Xadgudubka Jinsiga:
Dumarka Soomaaliyeed ayaa ah kuwa ugu nugul tacaddiyada Liibiya. Waxaa lagu kufsadaa xabsiyada qarsoodiga ah iyo inta lagu gudajiro socdaalka. Arrintani waxay dhaawac u gaysataa sharaftooda, caafimaadkooda maskaxeed, iyo dareenkooda bani’aadamnimo.
3. Addoonsiga iyo Shaqo Qasab ah:
Soomaalida iyo dad kale oo Afrikaan ah ayaa lagu hayaa xaalado adoonsi, iyagoo loo isticmaalo shaqo qasab ah iyadoon wax mushahar ah la siin. Qaarkood xitaa waxaa lagu iibiyaa suuqyo madow, sida xoolaha oo kale.
4. Madax-furasho iyo Dhaqaale Laga Qaado:
Liibiyaanku waxay ka dhigteen muhaajiriinta ilo dhaqaale. Waxaa lagu khasbaa inay soo wacaan qoysaskooda si ay lacag uga keenaan, taasoo marar badan ku qasabta qoysaska inay hanti badan ku waayaan.
Maxay Tahay Sababta Carabta Liibiyaanku ugu Tacaddinayaan Soomaalida?
1. Midab-takoorka iyo Aragti Qaldan:
Liibiyaanku waxay qabaan aragti midab-takoor ah oo ku salaysan cunsuriyad iyo xumaan ka dhan ah dadka madow. Waxay dadka madowga ah u arkaan kuwo aan xuquuq lahayn.
2. Nidaam-darro Siyaasadeed:
Liibiya oo burbur siyaasadeed iyo amni darro ay ku jirto tan iyo dhimashadii Qadaafi, ayaa noqotay meel aan sharciba ka jirin. Taas ayaa sahashay in kooxo hubaysan iyo shaqsiyaad sharcidarro ku shaqeysta ay dhibaataystaan muhaajiriinta.
3. Khayraad La’aan iyo Dagaal:
Kooxo badan oo Liibiyaan ah ayaa ka faa’iidaysta xaaladda murugsan ee waddankooda si ay dhaqaale uga helaan dadka muhaajiriinta ah, iyagoo ku tacaddiya kuwa nugul sida Soomaalida.
Xalka iyo Talooyin Ku Saabsan Tacaddiyada:
1. Wacyigelin iyo Joojinta Tahriibka:
Waa muhiim in dhalinyarada Soomaaliyeed laga wacyigeliyo khataraha ka jirta Liibiya iyo safarada tahriibka. Waalidiinta iyo bulshada waa inay kaalin weyn ka qaataan arrintan.
2. Cadaadis Caalami ah:
Dowladda Soomaaliya iyo Midowga Afrika waa inay cadaadis ku saaraan dowladaha iyo kooxaha ku lugta leh tacaddiyada si loo joojiyo xadgudubyada.
3. Dib u Eegista Siyaasadda Qaxootiga:
Soomaaliya waa inay abuurto fursado shaqo iyo waxbarasho gudaha ah si dhalinyarada uga maarmaan tahriibka. Taas ayaa yareyn karta dhibaatada soo foodsaarta dhalinyarada tahriibaysa.
Gunaanad:
Tacaddiyada Liibiyaanku u gaysanayaan Soomaalida waa mid aan la aqbali karin. Waxaana muhiim ah in bulshada, dowladda, iyo hay’adaha caalamiga ah ay ka shaqeeyaan sidii wax looga qaban lahaa dhibaatadan. Sido kale Soomaalida waa inay iska kaashadaan sidii loo badbaadin lahaa dhalinyarada u tahriibaysa meelaha halista ah, oo la gaarsiin lahaa wacyigelin iyo xal waara. Tacaddiyada ma ahan inay niyad jabiso, balse waa inay nagu dhiirrigelisaa inaan ka shaqeyno sidii aan u ilaalin lahayn karaamadayada iyo jiritaankeena.
W/Q: Ismaaciil Gaarane
